Ortaçağ Batı Sanatı ( FİNAL)

5.yy -15.yy arası döneme Ortaçağ denir. Kendi içinde üçe ayrılır.
Erken Ortaçağ 450-900
Yüksek Ortaçağ 900-1200
Geç Ortaçağ 1200-1450

Latince: Medium Aevum (Ara Dönem), İlk kullananlar Ortaçağda yaşayan Hıristiyanlardır. 15.yy İtalyanları ise Antik Çağın sona erişi ile 15.yy klasik kültürün canlanması arasındaki süreci ele alırlar.
Ortaçağ'ın Başlangıcı
1. Roma İmparatorluğu'nun zamanla çözülmesi ve bir dizi yeni devletin oluşması
2. Hristiyanlık ve İslamiyet'in yayılması
Sanat Üzerine Etkisi
1. Geniş bir sanat formları repertuarı oluştu.
2. Yeni bir dini mimari yaratılmışır. (Eski St.Peter Bazilikası)
3. Hristiyanlıkta inanca odaklanma sanatta soyutalanmayı getirdi.
4. Naturelist sanat yerine şematik tasvir kullanılmıştır.
5. Hristiyanlığın ilk yıllarında, İnsan vücudunun güzel olarak tasviri artık önemli değildir. Çıplak insan vücudu nadiren dini konularda yer alır. Çıplak insan bedenini yasaklayan metin olmasa da Aziz Pavlus'un görüşleri ve Adem ile Havva'nın çıplaklıktan utanması olmuştur.
6. Kilise hem sanat patronu olarak hem d düşünce bazında sanat eserlerini etkilemiştir.
Loncalar: Kilise ve tarikatlarla yakınlaştılar. 
Siyasi ve Toplumsal açıdan Antik dönem'den kopuş
-Başlangıcı İmparator Konstantin'in yönetim yıllarına rastlar.(4.yy)
-Başkenti Byzantium'a taşıdı.
-Onun döneminde tüm dinlere özgürlük verildi.
-Batı Roma 476'da yıkıldı.(Kavimler Göçü)
Kavimler Göçü
-Başta Germen halkları olmak üzere çeşitli kavimler Avrupa'ya yayıldılar. Ostrogotlar, İtalya'ya; Vizigotlar, İspanya'ya; Vandallar, K.Afrika'ya göç ettiler.
-Siyasi nedenlerin yanı sıra verimli toprak arayışı gibi toplumsal nedenler de vardır.
-Avrupa'da Roma bütünlüğü yerine parçalı devletler kuruldu.
Dini Gelişmeler
-Hristiyanlık Akdeniz'e yayıldı.
-Kilise zenginleşti.
-Din ve Siyaset birbirini destekledi.
-5.yy'da Batı Roma İmp.'nun yıkılışından sonra kilise ikiye bölündü. (Katolik, Ortodoks)
-Papalık 12.yy'da gücünün doruğuna ulaştı.
Roma İmparatorunun Ünvanı
-İlk olarak kullanan Frank Kralı Şarlman'dır. (800)
-Sonraları Sakson yöneticiler Kutsal Roma İmparatoru ünvanını taşıdı. 19.yy'a dek sürdü. Çoğunlukla Germen'ler kullandı.
-Ortaçağ boyunca Papalar ve Kutsal Roma imparatorları müttefik oldular.
-11.yy sonuna doğru kilise ve İmparator konusunda din adamlarının atanması konusunda anlaşmazlık yaşandı.
-Worms Antlaşması (1122) ile Piskoposların atamasının Papalıkça yapılmasına karar verildi.
Ortaçağ Düşüncesi
-Kilise ve devletin müttefik tavrı yeni bir düşünceyi doğurdu.
-Antik Dönem'in aksine Ortaçağ'da tüm bilgi kilisenin elinde tutulmuştur.
-Avrupa'da insani değerler bütünüyle Hristiyan dini tarafından oluşturuldu.
Hristiyan Doğması
-Bu doğmalara uymayanlar sapkın ilan edilerek ölüm cezasına çarptırıldılar.
-Kilise için çalışan tüm teologlar Latince ve Grekçe bilmiştir.
-Antik bilgi ve bilimsel gerçekleri Hristiyan inancına aktardılar. Mantık ve Teoloji arasında bağ kuruldu.
Resmi Dil
Ortaçağ boyunca Batı Avrupa'da, Latince hem kilise, hem de resmi ve bilimsel yazıların dili oldu. Doğuda ise Yunanca konuşuldu ve Papalık otoritesi kabul görmedi. Doğu Kilisesi kendi içinde bölünmüştür.
Önemli Metinlerin Kopyalanması
-Klasik metinler kilise tarafından kopyalanıp kütüphanelere kondu.
-Kopyalama işlemini Manastırlarda yaşayan din adamları ve rahibeler üstlendi.
-Haçlı seferleri sırasında İslam Dünyası'nın önemli belgeleri ele geçirildi.
Manastırlar
-Yunanca: Manasterios Monazein (Yalnız yaşamak)
-Buralarda yaşayan rahibeler ve din adamlarının başlıca işi Litürjik kitap ve dini yazıları kopyalamaktır.
-1000 yılından önce Manastırlar önemli eğitim merkezleriydi.
Feodal Sistem
-Ortaçağ'ın önemli bölümünde uygulandı
-Köylü, toprağını yerel beyden almış ve bu bey daha yüksek seviyede bir beye bağlı olmuştur.
-İmparatorluk ve Papalık otoritesi genel kabul gördü.
Ortaçağ'da Şehirler
-Ekonomik Durum: 11.-13.yy'lar arasında şehirler yeniden canlandı. Büyümelerini ve zenginleşmelerini, imalat, finans ve ticaret'e borçlular.
-Siyasi Durum: İtalya ve Kuzey Almanya'nın bazı şehirleri tamamen bağımsız oldular.
Katedraller
-Şehirlerde inşa edilen anıtsal Piskoposluk kiliseleridir.
Üniversiteler
-Şehirlerde kurulmuş eğitim merkezleri Manastırların yerini almıştır. Bilginin ve düşüncenin havuzu olmuşlardır. İlk üniversiteler; Bolognas Salerno
Skolastisizm
-Ortaçağ'ın teolog ve Filozofları, uzun seneler boyunca yürüttükleri çalışmaları sonucunda felsefi bir sistem oluşturmuşlardır.
-Ortaçağ'da Manastır ve katedrallerden sonra üniversitelerde geliştirildi.
-Latince: Scola (Okul)
-Amacı Hristiyan öğretisini sistemli hale getirmektir. Tabiatın ve insanın var oluşunun her olgusu teolojiye dayandırılmıştır.
-Summalar yani kapsamlı metinler yazılmıştır.
Din ve Sanat İlişkisi
-Skolastik Felsefe'de felsefe ve sanat dine hizmet etmiştir.
-Sanatçılar ve zanaatkarlar, loncalarda örgütlendiler.
-Loncalar kilise ve tarikatlarla yakın ilişki içinde oldular.
Tarikatlar
-Ortaçağ'da birçok tarikat kuruldu. Büyük filozof ve sanatçı yetiştirdiler. (Fra Angelico)
-Dominikenler
-Fransiskenler
-Benediktenler
-Dominiken Tarikatı: 1215'te Aziz Domingo e Guzman'ın kurduğu gizemci tarikat. 1216'da Papa onayladı.
-Fransisken Tarikatı: 13.yy'da Assisi'li Aziz Francesco'nun kurduğu tarikatdır. 1223'te onaylandılar.
-Benedikten Tarikatı: 5.yy'da Aziz Benediktus'un izinden giden tarikattır.
(Kluni Tarikatı, Sistersiyen Tarikatı)
Avrupa'da Erken Hristiyan Sanatı
Kilise mimarisi erken dönemde İsa ve Havarileri sivil mekanlarda vaaz verdiler. İlk Hristiyanlar ev tipi kiliselerde, katakomplarda ibadet ettiler. Hristiyanlık serbest olunca geniş binalara ihtiyaç duyulmuş. Roma tapınakları ibadet için kullanılmadılar. Bunun sebebi pagan simgelerinin olması ve Hristiyan litürjisine uygun olmayışlarıdır.
İlk Kiliseler
İlk Kiliselerde bazilikalar örnek alındı. Roma, Konstantinapolis ve kutsal topraklarda çokça inşa edildiler.
Avrupa'da ilk Bazilikal Planlı Kiliseler
-St. Peter (Pietro) Bazilikası
-Santa Sabina Kilisesi
St. Peter (Pietro) Bazilikası
Konstantin döneminde yapılan bazilikal planlı kiliselerin en büyüğüdür. Nero Hipodromu'na bitişik inşa edildi. Aziz Petrus bu hipodromda idam edildi. Defnedildiği yere inşa edildi. 16.yy'da yıkıldı ve yerine günümüzdeki kilise inşa edildi. Petrus'un mezarı apsidin hizasına gelecek şekilde alt kattadır. Transept vardır. Sunak sütun sırasıyla perdelenmiştir. Transept mezar ziyaretini kolaylaştırmıştır. Orta neften transepte geçmeden önce zafer kemeri denilen bir kemer gelir. Bu erken dönem kiliselerinde yaygındır. Apsidin yarım kubbesi mozaikle dekore edilmiştir. Tuğladan inşa edilmiştir.
Santa Sabina Bazilikası
Aventin tepesindedir. Roma'da inşa edilen küçük bazilikal planlı kiliselerden birisidir. Üç nefli, apsidli ve transeptsiz bir yapıdır. Apsid kısmında zafer kemeri bulunur. Azize Sabina'ya adanmış, onun evinin üstüne inşa edilmiştir, kendisi martirdir.
Özetle...Konstantin döneminden hiçbir bazilika ilk günkü gibi günümüze kalmamıştır. Tüm erken bazilikaların cephelerinde dekorasyon bulunmaz. Sade tuğla duvarlar inşa edildi. Narteksleri vardır.
Merkezi Planlı Yapılar
Santa Kostanza
Geleneksel inanca göre Konstantin'in kızı Konstantina'nın (Kostanza) mezar yapısıdır. Girişin tam karşısına, kare nişin içine lahit yerleştirildi. Ortaçağ'da kilise olarak düzenlendi. Son araştırmalarda ise mezarın sahibinin Konstantin'in diğer kızı Helena için İmp. Julian tarafından inşa edildiği öne sürüldü. Tholos planlıdır. Ancak farklı olarak ambülatuvar ile çevrilmiştir. Yanlarda iki ufak apsid vardır. Mozaik dekorasyonla kaplıdırlar. Ambülatuvar ayinsel yürüyüş için yapılmıştır. Orta mekanı saran 12 adet Kompozit başlıklı çifte sütun (granit) vardır. Orta mekan kubbeyle örtülmüştür. Sütunların, kemerlerin ve pencerelerin sayısı 12 dir. 12 Havari'ye gönderme yapar. Kubbe, ambülatuvar ve nef mozaikle kaplıdır. Kubbe mozaği günümüze ulaşmamıştır.