20. yy. Sanatı I

( 17 Ekim 2018 Çarşamba Ders Notu )

Empresyonizm ( İzlenim )

• Paris'in modernleşme döneminde, sanayi devrimin den sonra kentleşme döneminde karşımıza empresyonistler çıkıyor. Yani toplumsal bir dönüşüm var o dönüşümün yansıması oluyor aslında empresyonistler ve en temel özellikleri belki modernin öncüsü modern resminin başlangıcı olarak kabul edilmelerinin sebebi o zamana değin çok geçerli olan akademik sanata yüzlerini çevirmeleridir.
• Hem komposizyon hem konu hem figür, resmin renk ve tuş bağlamında fırça vuruşları bağlamında birbirinden çok farklıdır. Akademik resim tarihsel resim avrupa resminin yüzyıllardır devamı ve sonucu olan bir resim anlayışı diğeri ise Monet gibi doğrudan akademik resme karşı (atölyede çalışılan resimdir) açık havaya çıkıyorlar ve resimler yapmaya başlıyorlar. 19.yy. ikinci yarısı  ve 20.yy. ilk çeyreğinde Fransa da başlayan ve diğer ülkelere yayılan bir sanat akımı oluyor.
• Optik gerçekçilik, doğrudan gözle ile ilgili yani doğrudan gördüğünü resmeden bir sanatçı var. Gördüğü izlenimdir. Bir izlenimin uyandırdığı duyumların alımlandığı biçimde üretildiği bir resim yöntemi empresyonistler saf prizmatik renkleri kullanıyorlar. Sarı, yeşil, kırmızı gibi. Genellikle bu renklerin tek tek tuval vuruşları vardır. Resme baktığınızda fırça vuruşlarını resim yüzeyü üzerinde görürsünüz. O da zaten resme bir hareket verir.1874 yılında ressamlar, heykeltraşlar, gravürcüler birliği adını veren bir grup sanatçı Paris'te fotoğrafçı Nadar'ın atölyesinde bir sergi açıyorlar. Leroy adlı bir gazeteci empresyonizm eleştiri mahiyetinde kullanıyor. Daha sonrasında bu gurubun ismi haline geliyor.
• Gündoğumu, empresyonistler suyu çok sever çünkü ışık çok önemlidir. Işığın su üstünde yansımalarını yakalamakta tabiki etkileyicidir. Çünkü değişken dönüşken ışığın hava durumlarına göre ve günün farklı saatlerine göre ışığın farklı dolayısıyla figür üzerindeki manzara üzerindeki yansımasıda farklı dolayısıyla sanatçı o yansımaların peşindedir.
• Etkiler dersek, özellikle Turner çok önemlidir. İngiliz manzara ressamı Turner'ın resimleri bu sanatçılar için önemlidir. Bir de fırça vuruşları atmosferikdir. Bir de John Constable önemli ingiliz ressamdır. Bu ressamda kırsalı resmeder fakat önemli olan fırça vuruşları böyle tek tek nokta nokta fırça vuruşlarıdır.
• Empresyonizmin içinde yer almamış onlarla birçok konuda anlaşamıyor. Edouard Manet bu akımın öncüsü olarak kabul edilir. Courbet gibi değerlendirilir. Courbet nasıl realizm için çok önemli bir sanatçı olmuşsa fakat realizmi aşan bir sanatçıdır aynı zamanda. Manet'de öyle bir sanatçıdır. Courbet için söylenen avangard kelimesi yüzyılın başında kullanılmaya başlanır ama aslında köken olarak özellikle Courbet'in çalışmalarına bir de Manet'in çalışmalarına atfedilir. Yani öncü çünkü bir başka resim gerçekleştiriyor getiriyor. Manet de böyle bir sanatçı İzlenimcilerden özellikle ayrılan nokta birincisi açık havada çalışmıyor Manet yani şöyle yapıyor izlenimlerini açık havada belki alıyor fakat atölye önemli bir nesne onun için Empresyonistler adeta böyle sırt çantalı, tuvalleri, boyaları ile birlikte çıkarlar ve o an neresi ilgilerini çektiyse hangi manzara hangi toplumsal kültürel sahne ilgilerini çektiyse hemen oraya tuvallerini kurarlar ve hemen hızlıca o an kare için resim yaparlar. O an dışarı çıkıyorlar atölyede çalışamıyorlar geriye döndüğünde o izlenimi unutmuş olacak o kadar hatırlayamayacak. O izlenimin uyandırdığı algı optik gerçekçilik bu sanatçılar için önemli oluyor. 
• Manet ise birçok anlamda empresyonistleri öncülüyor. Bu defa hem resmi değerlendirmesi açısından hem konu açısından ve akademik sanatda kopuşu uzaklaşması anlamında. Empresyonist sanatçılar akademik öğrenimi terk edip doğaya yöneldiler amaçları her türlü önyargıyı bir kenara bırakıp önyargı aslında öğrenilmiş bilgi desen nasıl akademide önemli desen çizerek figürü tanırsınız belli bir öğretisi vardır kurallar doğrultusunda resim yaparsınız. Bu sanatçılar ona karşı çıkıyorlar ben gözleyeceğim dışarda ben gözelemimi yapacağım. Dışarıya çıktıklarında şunu görüyorlar yaşam resimlerde gösterildiği gibi yaşam değil sonuçta ve nasıl bir yaşam bir defa herşey hızlı akıyor. Bu biraz fransanın o dönemi için geçerli, kentleşen bir fransa var, tren yaygınlaşıyor, kent büyüyor bizim bildiğimiz anlamda kentin kurulumu o yıllara denk gelir. Özellikle yatay ve dikey hatlarla kentin bölümlenmesi ızgara tipi sistemine denk geliyor empresyonistler. Bununla birlikte kırsalla kent yaşamı arasındaki kopukluk gideriliyor. Tren yolculukları ile birlikte. Paris modernleşiyor, en önemli noktalarında birisi belkide eğlence kültürü var çok önemli onların resmedilmesi için. Opera, barlar, kahveler, piknik alanları, Sen nehri kıyıları, o yıllarda burjuva toplumu ortaya çıkmış ve o burjuva toplumunun o eğlence anlayışı, Sen nehri kıyısındaki partiler, etkinlikler bu sanatçıları etkiliyor. Işık çok önemli sokak lambaları yerleştiriliyor kentin çeşitli noktalarına ve fabrikalar açılıyor özellikle kırsalda, kırsalda dönüşmeye başlıyor dolayısıyla messala Pissaro kırsalı resmeden bir ressam Empresyonizmin temel ana konuları değil de bir fabrika bacalarını resmeder. Çünkü empresyonizm kenti resmeder aslında yani kent ressamları dememiz lazım empresyonist ressamlar için. Şunu buluyorlar empresyonistler ışığın ya da günün farklı koşullarında ya da günün farklı saatlerinde bizim baktığımız manzara ya da baktığımız nesne, figür aynı kalmayacak değişecek dönüşecek. Dolayısıyla bir anlamda avrupa resmi akademik resmin doğru resmetme anlayışı gözleme dayanan perspektif anlayışı ile resmetme anlayışını ortadan kaldırıyorlar.
• Nesneler günün değişik saatlerinde ve değişik ışık altında farklı görülürler. Işık değiştikçe nesnelerin yalnız biçimleri değil renkleride değişiyor sanatçılarda bu değişen renk ve biçimleri yakalayıp resmetmeye giriştiler. İlk izlenimleri kaçırmama önemli etkilendikleri ilk izlenim bu sahne bu kızıllık ya da bu grilik  sanatçılar için önemli. Dolayısıyla ayrıntılı değildir resimler. Delacroix den etkilendikleri söylenebilir ama bu ayrıntıyı bulamazsınız. Turner dan çok etkilendiler doğru ama Turner tarihsel resim içinde bir dönüşüm gerçekleştirmiştir. Empresyonistler tabi ki o dönemde kimya değişiyor boyalar belki ışığın farklı etkileri kimyagerler fizikçiler tarafından araştırılıyor. Empresyonistlerin bunlarıda okuduğu kabul edilir ve kuramlarından etkileniyorlar. Işık renklerini yansıtmak için prizma renkleri kullanıyorlar bu ışıklı etkiyi paletlerinde karıştırmadan yan yana veriyorlar. Örneğin mavi ile kırmızıyı yanyana koyduğunuzda izleyicide mor etkisi yapacaktır. Optik gerçekçilik bu bakan baktığı gibi görecek yoksa gerçekte olduğu gibi değil iki ayrı renk baktığınızda bir arada mor olarak titreşen bir mor olur zaten o. Bu renk tuşlarının yarattığı titrek uçucu bir görünüm sanatçıların çalışmalarında çok temel bir nokta tabi onunla birlikte uçuculuk söz konusu diyeceksek bildiğiniz o resim teknikleri merkezi kompzisyon anlayışıda ortadan kalkıyor. Boya çok önemli prizmatik renkleri kullanıyorlar ama ışığın etkisini vermek için kullanıyorlar. Fovistler de ise başka birşey var. Fovistler doğal olmayan renklere giderler. Burada o yok. Mesela gündoğumunda turuncu oluyor. Bunu bir izlenim olarak bir algılama olarak veriyorlar. Gerçeklik dediğiniz şey daha çok gözleme deneye dayanan şeydir burada onu görmüyorsunuz. Optik deneyim çok önemli ve konu artık akademik resmin önem verdiği tarihsel, mitolojik, dinsel konular değil. İç mekanda pek yoktur ama ayrılan nokta kadın empresyonist ressamlardır. Natürmort gibi, portre gibi çok yoktur. Hep kent yaşamı, kent kültürü karşımıza çıkar. Paris'in bulvarları, kafeleri, barları, piknik alanları, tren istasyonları, sen nehri kıyıları, tiyatroları, operaları, baleleri onların temsilleri sanatçıların doğrudan resimlerine girerler. Manet öncü çünkü tepki koyabilen sanatçılardan bir tanesidir 1863 yılında reddedilenler diye bir salon açılıyor. Bu salon Paris'teki salona kabul edilmeyen resimlerin Napolyon'un kabulu ile reddedilenler salonunun açılmasına yol açıyor. Reddedilenler salonunda resmi salona girebilecek kadar başarılı, akademik bulunmayan ressamların resimleride orada sergileniyor. Manet bu isimlerden bir tanesi oluyor.
• Edouard Manet, Kırda Öğle Yemeği, 1863, mitolojik bir konuya sığınmıyor dışarıya açılmış durumda kendine gündelik sıradan insanları konu alıyor. Biri kardeşi birisi heykeltraş onların eğlencesine katılan bir kadın sıradan insanlar o dönemin kıyafetleri içinde sıradan bir halde rahat yayılmışlar çimenlere, reddedilenler salonunda kadının seyirciye bakışı tepki çekiyor. Mitolojik gibi görülebilecek konuya tümüyle hayat içinden yanıt verilmesi ve Empresyonistler siyahı kullanmazlar ışıklı resimler yapmak istiyorlar fakat Manet siyah kullanır. Bu resimlerin o yıllarda sanki leke gibi resimler olduğu söylenebilir. Bildiğimiz anlamda renk tuşları yoktur sanatçıda fakat renk lekeleri var şeklinde bir intiba uyanmıştır insanların üzerinde dolayısıyla üslubunda konuda tekniğinde akademik olmadığı kabul etmişlerdir. Biçimleri yalınlaştırmıştır. Ara tonlar en aza indirgenmiş böylece herşey son derece yüzeysel bir görünüm almıştır. Perspektif kuralları tam anlamıyla uygulanmamıştır. Figürlerden biri arkada kendi dünyasındadır. Figürler resimde bir anlatı kurmak için bir araya gelirler bakışırlar uzaklaşırlar fakat bu resimde birbiri ile ilişkisizmiş gibi duran figürler birbirinden yalıtılmış dolayısıyla öykü yok. Bir eğlence hali resmedilmiş. Manet özellikle lekeler halinde boyayı kullanması hızlı çalışması modern yaşamdan seçtiği konular ile eleştiri alıyor. Uzun süre açık havada çalışmamış empresyonistlere nazaran figüre önem veren bir sanatçı empresyonistlerde figür önemli değildir izlenim önemlidir manzara önemlidir. Sırf manzara yapmamış figür resminede devam etmiştir.
• Balerin'i resmediyor. Resmetme tarzı bu da tepki çekiyor. Paletinde siyah, beyaz ve gri renkleri atmamıştır. Çünkü empresyonistler de pek yoktur. İspanyol balesinin baş balerini ve portresi Boudelaire balerini bir yapıtında siyah ve gül renkli bir mücevhere benzetiyor. Mücevher gibi parlayan bir etek görüyorsunuz. Boudelaire ispanyol ressamlarının özellikle Goya'nın Manet'etkisi vardır. Goya'nın siyah ile gül kurusu arasındaki uyumla Manet nasıl etkilediğini söyler. Eleştirmenler ise farklı düşünüyor. Figürü karikatüre benzetmişler. Gerçek renk anlayışından yoksun kırmızı, mavi, sar ve siyah karışımı bir renk karikatürü. Lekeler halinde görme halini net olmaması biçim hacim verir o hacmin net olmama halini ve renklerin birbirine karışmış olma halini bakan izleyici o zamana kadar bu tür resimlerle karşılaşmamış izleyici renk karikatürü olarak görüyor. Şöyle düşünün görmenin bir tarihi var. Bize öğretiliyor görmeyi bakmayı öğreniyoruz ve öyle bakıyoruz o zaman bazı şeyler farklı kalıyor. Farklı olanı sevmiyoruz. Sanki öğrendiğimiz bilgiler gerçekmiş de ogerçek değilmiş gibi. Bakış tarihtir. Sanat tarihine bakarsanız ideolojik, politik, ekonomik, dinsel olduğunu görürüsünüz. Bakışın bir tarihi var. Empresyonistlerde onun da bir tarihi var. Burjuva toplumu ortaya çıktığı dönemde, kentleşen bir paris var, işçi sınıfı onun karşısında burjuva toplumu, orta sınıf ortaya çıkıyor.
• Bu resimde işçi sınıfını görmek mümkün Olympia avrupa tarihinde gördüğümüz farklı şekillerde karşımıza çıkan bir konu Tiziano'nun Venüs'ü ya da Goya'nın Çıplak Maya'sı Goya'da daha çok etkilendiği söylemek mümkün. Olympia'nın tarihi var. Aslında uhrevi bir aşkı görüyorsunuz. Dokunulmayan bir güzellik var porselen bir cilt ve yatağında uzanıyor arkada hizmetliler var köpek sadakat sembolü olarak yatağında yer alıyor. Fakat buradaki saf bakışlı kadına karşıt Maya'nın bu kadar net ve açık biçimde izleyiciye bakıyor olması dikkati çekiyor. İzleyici memnun kalmıyor bu halden. Kurdela önemli kadının sınıfını ve yaptığı işi ortaya koyuyor. Bir fahişeden söz ediyoruz burada. Aslında burası banliyo burada bu tür kadınlar müşterilerini bekliyorlar ve siyahi bir kadın görüyorsunuz ellerinde çiçek büyük ihtimalle birinden gelen bir çiçek gayet dağınık bir yatak yatağın düzeni kadının duruşu bakışı Maya da soyut bir mekandan söz ediyoruz fakat burada soyut değil bir gerçeklik böyle kadınlar var bunların yaşadığı yerler var. Belli bir toplumsal gerçekliği resmetmiş oluyor. Manet o toplumsal yarılmayı sınıfsal eşitsizliği çok net resimlere yansıtmış erkek sanatçı. Manet özellikle kadınların haliyle ilgilenmiş barda bir kadın resmetmiş orada kadının sıkkın halini resmediyor. O kadının o sıkkın halini. Burdaki hali mesala daha gerçekçi kadına da söz hakkı verebilecek resimler bir ölçüde.
• Manet politik olaylar ile de ilgili İmparator Maximillian'ın infazı, Napolyon varlığını sürdürebilmek için Maximillian'ı orada görevlendirmiş asil aileden gelen bir kiş ve meksikada görevlendiriliyor. Fakat işler umduğu gibi gitmiyor infaz ediliyor. İnfaz haberi hızlı biçimde gazete ile ulaşıyor. Manet o dönemde birçok resim yapıyor. Örneğin birisi bu tarihsel bir konu fakat resim yine tarihsel resime yakın düşmüyor çünkü kompozisyon anıtsal değil figürler leke gibi, leke gibi denmesinin sebebi tanınır figürler değil adeta o şiddet sarmalı içinde silahların ateşlendiği anda dramatik anı veriyor. Dramatik anda o şiddet sarmalında korkunun endişenin tehdidin içinde aslında bir algıyı veriyor. İnfazı gerçeklik olarak görmekten öte bir algılama sözkonusu oluyor. Sağdaki bize bakan figür tehditkar bir figür, duvarın üstünde tanıklık eden figürler var o tanıklık anıyla bükülmüş ağlayan feryan eden korkan figürler olarak sanki duvarın üzerinden düşecekler gibi
• Manet'in çok bilinen resimlerinden birisi balkon burada önde oturan kadın figürü izleyiciye bakmayan başka yöne bakan kadın ressamlardan Berthe Morrisot adeta bakışa hakim çünkü kendi bakmak istediği yöne doğru bakan bir kadın görebiliriz. Diğer kadın daha saf daha durgun bir üst sınıf ka 
• Paris'in en önemli özelliklerinden birisi birbirini kesen dikey hatlar birbirini kesen geniş bulvarlar özellikle kontrolü daha iyi sağlamak için kentdeki akışı daha iyi sağlamak daha iyi izleyebilmek için de daha iyi insanları kontrol edebilmek için özellikle şu söylenir Haussmann'ın planı hiçbir protesto imkanı kalmasın insanlar belli bir noktada toplanıp protesto haklarını kullanamasınlar
• 
  
• 
  

14. yy. Anadolu Türk Beylikleri Mimarisi ( Final Sınavı )

( 26 Kasım 2018 Pazartesi Ders Notu )

Erzurum Çifte Minareli Medrese 

Açık avlulu medreselerden İlhanlı dönemine ait olmakla birlikte Selçuklu medrese geleneğinin güçlü bir şekilde devamıdır.

                                        

• 2 katlı açık avlulu ve dört eyvanlı olarak planlanan yapı yaklaşık 35 x 46 mt. ölçülerinde dikdörtgen bir kuruluşa sahiptir. Medresenin avlusu düzgün dikdörtgen olmasına rağmen aynı geometrik düzen dış cepheleri için söz konusu değildir Özellikle doğu kanat da yer alan mekanların derinliği güneyde 6,20 mt. iken kuzeydeki son hücreye gelindiğinde 5,40 mt.ye düşer. 26 x 10 mt. ölçülerindeki avlu 3 yandan 2 katlı revaklarla çevrelenmiştir. Zemin katta 19 ikinci katta ise 18 oda yer alır. Tüm mekanlar beşik tonozla örtülmüştür. Girişin karşısında yer alan ana eyvan 15,90 mt. derinliği 9,30 mt. genişliği ile plan kuruluşunun bütünündeki en belirleyici mekandır. Söz konusu bölümde yapı malzemesinin de farklı oluşu Saltuklu dönemini eklentisi olabileceği yönünde görüşlerin öne sürülmesine neden olmuştur. Ana eyvanın gerisinde ise 2 katlı kümbet yapısı yer alır. Kümbetin ziyaretgah kısmına ana eyvanda yer alan çift yönde merdivenlerle ulaşılır. Merdivenlerin altındaki kapı ise gömü odasına açılmaktadır. Kuzey yönünde giriş açıklığının yer aldığı kanat altta 4 hücre barındırır. Ancak üst katta köşe odaların 2'ye bölünmesi nedeniyle farklı bir mekansal kurgu ortaya çıkmıştır. Giriş eyvanının sağındaki oda medresenin mescidi olarak düzenlenmiştir. Üst kata çıkılan merdivenler avlunun kuzey doğu ve kuzey batı köşelerine gizlenmiş durumdadır. Çifte minareli medresede süslemelerin yoğunluğu ve zenginliği yapının boyutları ve bütününe hakim olan taş mimarisinin yarattığı anıtsallık ile yarışır niteliktedir. Anıtsal taç kapı geleneklere uygun olarak son derece özenle ele alınmış olup iki köşeden yükselen minarelerin şerefe den sonraki kısımları yıkılmıştır.
• Mukarnas kavsaralı portal nişinin etrafını saran bordürler ve köşe sütuncelerinin gövdelerinde yer alan süslemeler figürlü ve bitkisel karakterlidir. Taç kapı yüzeyinde yer alan dikdörtgen panolar içindeki kompozisyonlarda ağızları açık vaziyette zıt yönlere doğru uzatılan ejder başlarının düğümlü gövdeleri ortada birleştirilmiş ve yukarıya doğru yaprakları iki yana açılan hayat ağacına dönüştürülmüştür. Bitkisel süslemeler genel karakteri son derece güçlü bir sitilizasyona uğramış olmalarıdır. Süsleme programında kompozisyonu oluşturan unsurlar bitkisel geometrik figürlü ve yazı olmak üzere 4 grupta toplanmaktadır. Bitkisel kompozisyonda genellikle rumi, palmet, lotus ve kengel yapraklarından oluşur. Benzerleri Selçuklu döneminin taş süslemelerinde de görülür. Geometrik unsurlar ise yıldızlar, düzenli düzensiz sekizgenler, dalgalı eğriler zig zag menderes ve örgü motifleridir.
• Son derece güçlü ve plastik etkiye sahiptir. Göbekli çapraz tonoz ilhanlı bitişi And. doğu ve orta kısımlarında Sivas, Amasya taraflarında rastlıyoruz.

Akkoyunlu ( Diyarbakır ve çevresi )

Nebi Camii 

• Ana yapı 15. yy. da inşa edilmiş. 16.yy. da bazı ilaveler olduğu anlaşılıyor. Bu ilavelerden biride Kasap Hacı Hüseyin tarafından hicri 936 miladi 1530 yılında yaptırılmış olan minaresidir. 
• Yapı Diyarbakır da ki mimari eserlerin karakteristik özelliklerinden biri olan siyah bazalt taş ile inşa edilmiştir.  
• Cami biri Şafilere diğeri Hanifilere ait olmak üzere 2 ana yapı kütlesinden oluşmaktaymış. Hanifilere ait olan Selçuklu yapısı 1927 yılında çökmeye başlamış 1955 de yol çalışması nedeniyle tümüyle yıkılmıştır. Günümüze ulaşan yapı caminin Şafilere ait olan kısmıdır. 
• Caminin arkasında Diyarbakır da valilik yapan Köprülü Abdullah Paşa'nın eşi ve kızına ait  hicri 1131 miladi 1718 tarihli bir türbe yapısı yer alır. 
• Yapı kompleksine ait diğer birimler son oturumlarda oldukça değişikliğe uğramıştır. Cami plan kuruluşu itibari ile 6 destekli camilerin yalın bir uygulamasıdır. Bu özelliği bakımından Osmanlı dönemi 6 destekli camileri ile benzerlikler taşımaktadır.
• Harim mekanının önünde 3 bölüm halinde düzenlenmiş kubbelerle örtülü son cemaat yerindeki son cemaat yerinin yan cepheleri kapalı tutulmuş sadece birer pencere aralığı bırakılmıştır. Pencereler sürekli dikdörtgen açıklıklar halinde olup üst kısımlarında sivri hafifletme kemeri tahfif kemerleri bulunur. Son cemaat yerini örten kubbeler giriş yönünde yükselen bir alınlık duvarı ile gizlenmişlerdir. 
• Yapının kuzey doğusunda ana kütleden bağımsız bir biçimde yer alan minare aslında şu anki yerinden daha uzaktaymış 1960 yılındaki onarım sırasında şimdiki  bulunduğu yere alınmıştır. Minarenin gövdesi kare kesitli olup gerek bu bölgenin gerekse orta doğu ve Magrip deki Arap İslam minarelerinin özelliklerini taşır. Siyah beyaz taşlarla inşa edilen minarenin üst kısmındaki silindir bölüm sonradan eklenmiş ve genel form özellikleri ile uyumsuz bir durum yaratmıştır. 
• Asıl ibadet mekanında kubbe doğu batı yönlerinde yer alan birer ayakla kuzey ve güney duvarlarına atılan kemerlere oturtulmuştur. Kubbeye geçişler tromplarla sağlanmış kubbe dıştan konik bir çatı ile örtülmüştür. Kubbeyi taşıyan müstakil ayaklardan doğu ve batı duvarına atılan kemerlerle kubbenin ağırlığı yan duvarlara aktarılmış ve ayrıca bu uygulama ile mekanın yanlara doğru genişletilmesi de mümkün olabilmiştir.

Safa ( İparlı ) Camii 

• Caminin kim tarafından ve hangi tarihte yaptırıldığı bilinmemektedir. Şah İsmail'in dedesi Şeyh İbrahim Safi'nin oğlu Şeyh Cüneyt'in isteği üzerine Uzun Hasan tarafından 15. yy. ortalarında yaptırıldığı ve Şeyh İbrahim Safi'ye hürmeten yaptırılmıştır.
• Cami'üs Safa dendiği düşünülmektedir. Cami'üs Safa 1513 yılında Diyarbakırlı Abdurrahman oğlu Hacı Hüseyin tarafından onartılmış ve onarım kitabesi giriş kapısının üzerine konmuştur. Yapının ilk inşasındaki mimari belli değildir. Ancak onarım kitabesinde onarımı gerçekleştiren mimarın Üstad Ahmed'ül  yazmaktadır. 
• Yapı plan kuruluşu çinileri ve zengin taş süslemeleri ile önemli bir yapıdır. Bölgenin diğer yapıları gibi bu da siyah beyaz kesim taştan inşa edilmiştir. 
• Asıl ibadet mekanının önünde 4 sütuna dayanan 5 kubbeli bir son cemaat yeri bulunur ve yine kubbeler dışarıda bir alınlık duvarı ile gizlenmiştir. Son cemaat yerinin doğu ve batı cepheler kapalı tutulmuş bu cephelerde sadece 2'şer pencere açıklığı bırakılmıştır. 
• Son cemaat yerinin solunda zengin taş süslemeleri olan bir minare yükselir. Son cemaat yerinde göze çarpan özelliklerden biride alınlık yüzeyinde kemer sırtları arasına işlenmiş dekoratif madalyonlardır. 
• Safa caminin en önemli özelliklerinden biri de plan kuruluşudur. Asıl ibadet mekanı örten ana kubbe 4'ü serbest 4'ü duvara bağlı 8 ayağa oturmaktadır. Serbest payelerden doğu ve batı duvarına atılan kemerlerle yan sahınlar 3'er bölüme ayrılmış. Orta bölümler sivri beşik tonozlarla köşelerde kalan bölümlerde küçük kubbelerle örülmüştür. 
• Bu haliyle Safa Camii Mimar Sinan yapılarında olgunlaşmış örneklerini bulacağımız 8 destekli plan kuruluşunun erken uygulamalarından biri olarak kabul edilmektedir.

Eşrefoğulları ( Beyşehir )

Beyşehir Eşrefoğlu Camii 

• Eşrefoğulları 12. yy'ın ikinci yarısında Beyşehir ve Seydişehir civarında kurulmuş bir Türk beyliğidir. Beyliğin kurucusu olan Süleyman bey And. Selçuklularının uç beylerinden biridir. 2. Süleyman Şah'ın 1326 yılında Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürülmesi üzerine sona eren Eşrefoğulları beyliği 14. yy.'ın en kısa ömürlü beyliklerinde birisi olmuştur.
• Eşrefoğlu Cami Anadolu'daki ahşap camilerin en büyüğü ve gösterişlisi olarak Anadolu Türk mimarisinde özel bir yere sahiptir Dış portal'in kitabesine göre hicri 696 miladi 1297 yılında Süleyman bey tarafından yaptırılmıştır. 
• Plan şeması mukarnas başlıklı 48 ağaç direk üzerine kıble duvarına dik 7 sahın dan oluşmaktadır. Orta sahın diğerlerinden daha geniş ve yüksek olup mihrap önü kubbesi ve yapı ortasındaki karlık olarak adlandırılan açıklığıyla hem içten hem de dıştan kuvvetle vurgulanmıştır. 
• Caminin doğu cephesine bitişik olarak Eşrefoğulları'nın türbesi yer alır. Diyagonal bir cephe meydana getiren kuzey doğu köşesindeki esas giriş soluna sebil sağında ise minare yer alır. 
• Yapı süsleme programı açısından olağanüstü bir zenginlik ve kaliteye sahiptir. Ahşap ve taş süslemelerin yanı sıra kalem işi ve mozaik çini süslemeler Selçuklu üslubunu yansıtan en olgun örnekler olarak kabul edilmektedir. İç portal'in mozaik çini kitabesi hicri 699 miladi 1299 tarihini verir. 
• Camide tavanı tutan kirişler konsol araları ve mukarnas boşluklardan bazılarında kalem işi süslemeler görülür. 
• 6 metreyi aşan yükseklikteki firuze lacivert mor renkli çini mozaiklerle süslü mihrap nişi içerisinde güneş gibi açılan yıldız kompozisyonu Konya Karatay Medrese'sinde ki mozaik çinileri andırmaktadır. 
• İsa ustanın eseri olan ceviz ağacından yapılmış ahşap minber caminin adeta sarayı andırır zengin ve gösterişli üslubuna uygun bir tasarım sergiler.

                                          ( 03 Aralık 2018 Pazartesi Ders Notu )

Saruhanoğulları ( Manisa ve çevresi )

Manisa Ulu Camii 

• 14. yy. Anadolu Türk beylikleri dönemi en önemli eseri Manisa Ulu Camii dir. Saruhanlı İshak bey tarafından hicri 778 miladi 1376 yılında Manisa da inşa ettirilen yapı beylikler döneminin en özgün camilerinden biridir. 
• Aslında bir külliye kuruluşunun parçası olan camii, külliyenin diğer fonksiyon birimleri olan medrese ve türbe ile organik bir bütünlüğe sahiptir. 
• Camii yaklaşık aynı ölçülerde dikdörtgen iki ana bölümden oluşmaktadır. Öndeki bölüm revaklı şadırvanlı avlu olarak düzenlenmiştir. Avlunun çevresini saran revaklar doğu ve batı yönünde ikişer sıra kuzey yönünde ise tek sıra halindedir. Avlunun ölçüleri asıl ibadet mekanında ana kubbenin örtüğü alanın genişliği ile aynıdır. 
• Şipoli (devşirme) başlıkları kullanıldığı, sütunlara dayanan revaklar, küçük çapraz tonozlarla örtülmüştür. 
• Manisa Ulu Camii önemli kılan pek çok özelliği vardır. Bu özellikler arasında revaklı şadırvanlar avlusunda yer alsa  bile asıl önemli yanı merkezi kubbe gelişiminde önemli bir basamak  teşkil eden harim düzenidir. Asıl ibadet mekanında ikisi kıble duvarına başı 6'sı serbest olmak üzere toplam 8 destek üzerine oturan 10,80 mt. çapındaki kubbe genel plan özellikleri itibari ile ulu camiler kategorisinde değerlendirilir. Manisa Ulu Caminde artık mihrap önü kubbesi olmaktan çıkmış ve kapalı mekanın neredeyse 3'te 1'ini örter hale gelmiştir. 
• Mihrap önü kubbesinden  merkezi kubbeye uzanan gelişim çizgisinde Manisa Ulu Camii'nden önce bu yönde çabaların öne çıktığı yapılar olarak Silvan Ulu Camii, Kızıltepe Ulu Camii ve Van Ulu Camii görülmektedir. Kapalı bölümde kubbenin örttüğü mekan dışındaki alanlar bu yapıya özgü bir örtü elemanı olan kare tonozlarla örtülmüştür. 
• Manisa Ulu Cami'nin bu plan kuruluşu 1447 yılında Sultan II. Murat'ın Edirne'de inşa ettirdiği  Üç Şerefeli Cami'nde daha olgunlaşmış olarak karşımıza çıkacak ve Klasik Osmanlı mimarisinin ana eğilimini belirleyecektir.
• Caminin minberi de en az plan kuruluşu kadar önemli bir sanat eseri Amile el-Hac Muhammed bin ''Abdil'aziz ibn ed-Dakki'' abanoz ağacından biçimlendirdiği bu sanat eseri ahşap işçiliğinin en nadide örnekleri arasında yer alır. Aynı ustanın bir başka eseri de Bursa Ulu Caminde bulunmaktadır. 
• Kuzey cephede yer alan renkli taş kakmalarla süslü portal de İshak bey 1376 tarihli kitabesi bulunmaktadır. 
• Avlunun bu cephesine 2 sıra pencere açılmıştır. Sırlı tuğlaların farklı dizilimi ile renkli ve gösterişli bir görünüm kazanan minare avlunun batı duvarına bitişik olarak yükselir. Aynı yönde bulunan batı kapısından medreseye girilmektedir. Çapraz tonozlu bir koridordan tek eyvanı bir avluya ulaşılır. 
• 2 katlı medresenin doğusunda cami duvarına bitişik olan mekan türbe olarak düzenlenmiştir. Türbenin önündeki genişçe bir koridor cami ile medrese arasında bağlantıyı sağlamaktadır. 
• Medrese asimetrik bir plan kuruluşuna sahip olup giriş cephesinin iki köşesinde birer çeşme yer alır. Emet bin Osman tarafından inşa edilen külliyede medrese camiden iki yıl sonra tamamlanmıştır.
• Anadolu Türk mimarisinde bütüncül olarak değerlendirildiğinde Manisa Ulu camii üst örtü kompozisyonu genel plan kurgusu ile Osmanlı mimarisinde örnek alınan yapılardan bir tanesidir. Dengeye oturmuş olgunlaşmış plan şeması avlu kısmı ile revaklı şadırvanlı kesim aynı ölçülerde sütunlara oturan kemerlerin taşıdığı bölüm

Menteşeoğulları ( Muğla ve çevresi )

Balat İlyas Bey Camii 

• Bugünkü adı Balat olan eski miletos da  Menteşe beyi İlyas bey tarafından hicri 826 miladi 1403 yılında yapıldı. 
• Camii esasında küçük bir külliyenin parçasıdır. Caminin inşasında çoğunlukla milet harabelerinden alınan devşirme malzemeler kullanılmıştır. 
• Kare planlı caminin cümle kapısına bulunduğu kuzey cephede ana beden duvarlarından ileri doğru çıkıntı yapan ancak iki yanı kapalı tutulmuş giriş revakı son derece özgün bir cephe tasarımı sunar ortada mermer bloklardan meydana gelen büyük niş kemer içindeki yüzey cephenin en ilgi çekici özelliklerini taşır. Büyük niş kemerinin iki yanında bulunan iki küçük mihrabiye stalaktit kavsaralar ile süslüdür. Giriş revakı zeminden 60 cm yükseltilmiş olup 3 basamaklı merdivenle çıkılmaktadır. Kare kaideler üzerinde stalaktit başlıklı iki sütun cepheyi 3 bölüme ayırmaktadır. Bu sütunlar 3 yay kemerle birleşmekte ve bunlarında üzerinde 3 adet bursa kemerli niş yer almaktadır. Yay kemerli 3 açıklığın orta kısmı diğerlerine oranla biraz daha geniş tutulmuş ve caminin giriş kapısını oluşturmuştur. 2 yan bölüm ise sütun başlıklar hizasında kadar etrafını mukarnaslı frizlerin kuşattığı mermer şebekelerle kapatılmıştır. Geometrik geçmeler halinde işlenmiş bulunan şebekeler her iki yanda da farklı kompozisyon özelliklerini sergiler. Orta açıklığın  yay kemer üzerinde kalan dolgu içerisine 3 satır halindeki inşa kitabesi yerleştirilmiştir. Yapı da yan ve arka cepheler hemen hemen  birbirinin aynıdır. Ancak 2 sıra halinde düzenlenmiş bulunan pencereler etrafındaki tenzinat hepsinde ayrı ayrı işlenmiştir.
•  Dövme demir şebekeli 1.sıra pencerelerin hemen üzerinde geometrik desenli mermer şebekeler bulunan 2 sıra pencereler yer almıştır. Profilli saçak silmeleri ile sonlanan ana beden duvarları üzerinde deko içeride başlayan kubbe kasnağı önce bir silme ile kesilmektedir. 
• Harim mekanı örten 17 mt. çapındaki yarım küre kubbe tamamen muntazam sıralar halinde dizilmiş kiremitlerle kaplanmıştır. Yapının minaresi günümüze ulaşmamıştır. Dış cephelerde olduğu gibi iç mekanda da duvarlar tromp hizasına kadar mermer kaplıdır. Kıble duvarı ortasında ana beden duvarının üst seviyesine kadar yükselen mermer mihrap duvardan yaklaşık 30 cm. çıkıntı yapmaktadır. Caminin avlusu etrafında U şeklinde konumlanmış bazı yapı kalıntıları bulunmaktadır. Bunlardan kuzeydeki kesme taştan inşa edilmiş kare planlı bir yapı özelliği sunar. Güney cephesi eyvan şeklinde büyük bir kemerle avluya açılan bu yapı muhtemelen avlu etrafında bulunan medresenin dershanesini oluşturmaktadır. Batı yönünde bulunan binalar ise fevkani olup üst örtüleri çökmüş ve tam bir harabe haline gelmiştir.

Milas Firuz Bey Camii veya ( İmareti ) 

• Milas'ın Yıldırım Beyazit tarafından 1391 de fethinden hemen sonra yapılmıştır. Camii menteşe sancağına bey olarak atanan Firuz bey'in eseridir. Camii ters T planlı bir yapı olup yanları kapalı bir son cemaat yeri bulunmaktadır. 3 bölümden oluşan son cemaat yerinde cümle kapısının yer aldığı orta bölüm kubbe ile örtülmüş enine dikdörtgen mekanlar halinde düzenlenen yan kısımlar ise beşik tonozla örtülmüştür. Orta bölüm 5,38 x 5,60 mt. ölçülerinde olup bindirme tekniğinde bir kubbe ile örtülmüştür. Orta bölümün iki yanında küçük birer oda yer alır. Zemin kotu orta bölümden daha yüksek tutulan bu odalara kapıdan sonra merdivenle ulaşılmaktadır. Girişin tam karşısında orta bölüme kemerle açılan mescit mekanı yer alır. Yaklaşık 8,40 mt. çapında bir kubbe ile örtülen mescit mekanının orta bölümlerle bağlantısı oldukça dar bir kemerle sağlanmıştır. Soldaki 1,35 mt. sağdaki ise 1,99 mt. kalınlığındaki bu farkın sebebi orta bölümün güneybatı köşesinde minarenin yer alıyor olmasıdır. Camii cümle kapısı üzerindeki 1,20 x 1,30 mt. lik Arapça inşa kitabesine göre Mübarizaddin Hoca Firuz bey tarafından hicri 799 miladi 1396 yılında yaptırılmıştır. Yapının tüm cephelerinde ikişer sıra pencere açıklığı yer alır. Kasnak kısmında ise yuvarlak pencereler açılmıştır.

                                             ( 17 Aralık 2018 Pazartesi Ders Notu )

Aydınoğulları

Selçuk İsa Bey Camii

• Aydınoğullarının en önemli eserlerinden biridir. Aydınoğlu İsa bey tarafından H.776 M. 1375 yılında yaptırılmıştır. Kitabesinde yapıyı inşa eden mimarın Ali İbn-El Dimişki adında şam'lı bir mimar olduğu anlaşılmaktadır.
• Mimarın şam'lı olması yapının plan şemasına da olabildiğince yansımıştır. Çünkü Selçuk İsa bey caminin plan şeması ana hatlarıyla Şam Emeviye caminde olduğu gibi. Kıble duvarına paralel uzanan sahınlar ile mihrap önünde bu sahınları boydan boya kesen dikine bir orta sahından oluşmaktadır. Kıble duvarına paralel uzanan sahınlar düz ahşap çatı ile örtülmüştür. Mihraba dik orta sahın ise geleneklere uygun olarak kubbelidir. Harim kısmının kuzeyinde ahşap çatılı revaklar ve ortada sekizgen mermer havuz olan bir avlu bulunur. Klasik osmanlı mimarisinin ana ögelerinden biri olan  revaklı, şadırvanlı avlu Manisa Ulu Caminden önce burada uygulanmış olması bu yapıyı ayrıca önemli kılmaktadır. Ancak bu şema anadoludaki tek uygulama değildir. Diyarbakır Ulu Camii bazı Artuklu camilerinde de karşımıza çıkar
• Sahınları ayıran dört piramit sütundan üçünün orjinal mukarnas başlıklar birinin ise kompozit tarzda bir roma başlığı vardır. 19.yy'da cami kervansaray'a dönüştürülmüştür. Mihrabın bulunduğu yerden bir kapı açılmış ve mihrabın üst kısmı izmir deki kestane pazarı camine konmuştur. Caminin doğu batı portalleri üzerinde birer minare  yer alır. Ancak batı yönündeki minare kapsamlı bir onarım görmüş. Doğu yönündeki minare ise tamamen yıkılmıştır. Burada Niğde Sungurbey caminden sonra beylikler döneminin ikinci çifte minare uygulaması görülür.
• Cami ve avlu boyunca uzanan batı cephesi mermerle kaplanmış iki sıra halindeki pencereleri ve diğer dekoratif ögeleri ile Selçuklu etkisi gösteren anıtsal bir cephe özelliğine sahiptir. Cephedeki mukarnaslı ve renkli taş süslemeler arasında düğümlü çeşmeler yer alır.
• Cephede mukarnaslı ve renkli taş süslemeleri arasında düğümlü geçmeler yer alır. Bu ögeler yine Suriye kaynaklı zengi etkisini yansıtmaktadır.
• Avlu duvarında yamalı hane motifleri var, antik yapılardan devşirilmiş malzemeler mevcut
• Kör pencereler işlevsiz kapalı pencereler var.

Birgi Ulu Camii

• Germiyanoğlu ordusunun komutanlarından biri olan Mehmet bey Batı Anadolu da antik Lidya ve İyonya bölgesinde babası aydın beyin adıyla anılan bir beylik kurmuştur. Birgiyi bu beyliğin merkezi yapmıştır. Aydınoğulları döneminde inşa edilen eserlerden bir İzmir ödemiş ilçesine bağlı Birgi bucağında yer alan 1312-1313 tarihli Birgi Ulu camidir. Birgi ulu camii birgi deresinin doğusunda kuzeyden güneye doğru meyilli olan bir arazi üzerinde inşa edilmiştir. Yapının doğu ve kuzey cepheleri ortasında birer taç kapı yer alır.
• Bu iki taç kapı üzerindeki inşa kitabelerinde külliye özelliği gösteren yapılar topluluğunu aydın oğlu Mehmet beyin inşa ettirdiği anlaşılmaktadır. Külliye bütünlüğü içerisinde yer alan camii hemen batısında bulunan Mehmet beyin türbesi ile aynı avluyu paylaşmaktadır. Ancak külliyenin diğer yapıları olan hamam, medrese ve hazine günümüze ulaşmamıştır. Yapının cepheleri ve taç kapıları oldukça yalındır ve her cephesinde 2 sıra halinde pencereler yer alır. Küçük bir meydana bakan ve ana cepheyi oluşturan doğu cephesinin alt bölümü moloz taşlarla örülmüş üst bölümü ise değişik bloklarda kesme taş ve mermer bloklarla kaplanmıştır.
• Cephenin ortasında yer alan mermer taç kapıya 4 basamaklı merdivenle ulaşılmakta olup taç kapı çerçevesi düz silmelerle oluşturulmuştur. Basık kemerli girişin üzerinde inşa kitabesi onunda üstünde aynı boyutlarda dinsel içerikli ikinci bir kitabe yer alır. Bu cephede en dikkat çeken unsur cephenin güney köşesinde yerden 2,5 mt yükseklikte dikdörtgen bir niş içinde yer alan devşirme aslan heykelidir. Kuzey cephe ortasında yer alan cümle kapısına ise 6 basamaklı merdivenle ulaşılır. Kapı açıklığı üzerinde 2 satırlık Arapça inşa kitabesi yer almaktadır. Birgi ulu caminin az rastlanan özelliklerinden biride minarenin güney batı köşede yer almasıdır.
• Mermer bloklarda oluşturulmuş bir kaide üzerinde yükselen tuğla minarenin firuze renkli sırlu tuğlaların baklava ve zigzag biçiminde sıralanması ile süslenmiştir. Bu minarenin diğer bir özelliği de Batı Anadolu en eski tarihli tuğla minare olmasıdır. Dolayısıyla bu özelliği Selçuklu camilerinin tuğla minarelerini hatırlatır. Caminin plan şeması kıble duvarına dik 5 sahın dan meydana gelmiştir. Yan sahınlardan daha geniş ve daha yüksek tutulan orta sahın tromplu mihrap önü kubbesi ile olabildiğince vurgulanmıştır. Zemin kotu oldukça düşük tutulan camide sütunlar ve sütun başlıklarının devşirme olduğu görülür. Harem mekanına doğu yönündeki kapıda 4 basamaklı kuzey yönündeki kapıdan iki basamaklı merdivenle inilir. Caminin Selçuklu geleneğine bağlanan mozaik çinili mihrabında patlıcan moru renginde geometrik yıldız geçmeli süslemeler görülür. Yapının minberi ve pencere kapaklar 14.yy ahşap işçiliğinin en nitelikli örnekleri arasında yer alır. Ceviz ağacından künde kari tekniğinde yapılmış olan minber Selçuklu üslubunu devam ettirmektedir.
• Minber üzerinde çok sayıda Arapça kitabe bulunmakta olup bunlardan çoğu dinsel içeriklidir. Minberin yapım tarihini ve yapan ustanın adını veren kitabeler minberin sağ tarafında yer alır. Bu kitabelere göre minber 1322 yılında Muzafferüddin bin Abdül Vahid adında bir usta tarafından yapılmıştır.
• Minberin 1995 yılında çalınan kapı kanatları Londra'da bir müzayede de satılmak üzereyken ele geçirilmiş tekrar yerine konmuştur.

                                                  ( 23 Aralık 2018 Pazartesi Ders Notu )

Karamanoğulları ( Ermenak, Konya, Karaman )

• Konya çevresinde uzun süren bir beylik kendilerini Selçuklu nun varisi olarak görmeleri hem nicelik hem de nitelik yönünden son derece kayda değer Dönemin And. coğrafyasında sanat ve mimarlık alanında yön veren eserler ortaya koymuşlardır.
• Oğuzların Avşar boyuna mensup olduklarını öğreniyoruz. And. coğrafyasına gelmeden önce azerbaycan bölgesinde yaşamışlardır. And. Sivas ve civarına göç ediyorlar. Burada yaşıyorken yarı göçebe bir yaşam tarzı sürdürüyorlar. Sivas civarında dönemin Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat tarafından Ermenek ve civarına yerleştiriliyorlar. Keykubat'ın bu politikasının nedeni Kilikya civarında Ermeniler yaşıyor. Keykubat Selçuklu ile Ermeniler arasında bir tampon bölge oluşturmak için bu bölgeyi Karamanoğullarına veriyor. Karamanoğullarının soyu dönemin ünlü şeyhlerinden ünlü sufilerinden Nure Sufi veya Nuri Sufi ile beylik 1256 yılında kuruluyor. 1483'e kadar varlığını sürdürüyor. Kösedağ savaşında aldığı mağlubiyet Selçuklu otoritesini değiştiriyor. İlhanlı'ya bağlı hale geliyor. 1250-1308 Karamanoğulları bağımsız kalıyor. Karamanoğullarının bir kısmı Ortodoks Grek alfabesi ile yazıyor.

İbrahim Bey İmareti

• Dönemin önemli yapılarından biri olan imaret İbrahim bey tarafından 1433 tarihinde yaptırılmış olup bitişiğinde İbrahim bey türbesi karşısında ise bir çeşme yer alır. Geniş bir bahçenin ortasında konumlanan külliyeye basık yay kemerli bir kapıdan girilmektedir. 2 kat halinde planlanan ana yapı kubbe ile örtülmüş bir avlunun etrafında şekillenir. Kuzeye bakan girişin karşısında tonozlu bir eyvan eyvanın iki yanında kubbeli odalar ve sağdaki odaya bitişik bir türbe yer alır. Avlunun iki yanında tonozlu küçük odalar bulunmaktadır. Giriş cephesinin sağ köşesinde minare yüksek ve yine giriş koridorunun sağ tarafındaki merdivenlerle ikinci kata çıkılmaktadır. Üst kattaki yan odalar tonozla örtülü dikdörtgen odalar halinde olup mazgal vari pencerelerle dışa açılmaktadır.
• Tamamen kesme taşla inşa edilmiş olan yapının girişinde bir revak düzenlemesi yer alır. Kapı açıklığının sivri kemer bir kabara motifi iri bir palmet ile süslenmiştir. İki renkli geçme fresklerle yapılmış olan kapı kemeri mukarnas dekorlu konsolları üzerine oturmaktadır. Avluyu örten büyük kubbe taştan yapılmış olup 4 köşede pandantifler üzerine oturur kubbenin ortası açık bırakılmış açıklığın altına ise bir havuz yerleştirilmiştir. Eskiden kubbe eyvan'ını süsleyen çinilerden sadece bazı kısımlar kalabilmiştir. Yapının zengin süslemeli çini mihrabı ise şu an İstanbul arkeoloji müzelerindeki Çinili Köşk'te sergilenmektedir. İmarete ait ağaç işlemeli 2 kapı  kanadı da Çinili Köşk'te bulunur. Ömer bin İlyas ustanın eseri olan kapılar üzerinde Arapça olarak ''Kapısı açıktır giriniz malı mübahtır yiyiniz'' yazar.
• İbrahim bey inşa ettirdiği imaret için pek çok Vakıflar tahsis etmiş bunları yazılı vesikalar halinde tespit etmenin yanı sıra kıble eyvanının iki yanındaki kubbeli odalara kitabe halinde de yazdırmıştır. Yapı kütlesinin güney batı köşesinde bir çıkıntı oluşturan türbe kare planlı olup dıştan piramidal bir külah ile örtülüdür. Üst örtünün alt tarafında mukarnaslı bir friz uzanır. Tümüyle kesme taştan inşa edilmiş olan türbenin içinde İbrahim bey ile 2 oğluna ait olmak üzere toplam 3 lahit vardır. İmaretin karşısında bulunan çeşme sivri kemerli derin bir niş halindedir.
• Kemerin iki tarafında birer kabara motifleri ile kemerin etrafını çeviren 3 sıra halindeki geniş bordürler ile palmetlerden oluşan zengin bir süsleme görülür

Karaman Hatuniye Medresesi

• Murat Hüdavandigar'ın  kızı ve Karamanoğlu Alaaddin bey'in karısı Nefise hatun tarafından 1382 yılında yaptırılmıştır. Kesme taştan inşa edilen yapının mimarı kapının sol köşesindeki kitabeye göre Numan bin Hoca Ahmet'tir. Yapının dış cephesindeki süslemeler ana beden duvarlarını bir hayli aşan beyaz mermerden anıtsal portal yüzeyinde toplanmıştır.
• Avlunun iki yanında revaklar ve revakların gerisinde 3'er kubbeli medrese odaları yer alır. Avlunun sağındaki revaklar tamamen yıkılmış soldaki revaklar ise sadece sütunlar kalmıştır. Mevcut izlerden ana eyvanın önceleri lacivert ve siyah renkli çinilerle kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Eyvanın sağ tarafındaki kubbeli oda kışlık dershane mekanı olup hafif sivri kemerli ve zengin işlemeli bir kapısı vardır. Eyvanın sol tarafında ise Nefise hatun'un türbesi yer alır. Yapının pek çok yerinde yoğun bir biçimde görülen süslemelerde rumiler, palmetler ve daha başka bitkisel motiflerle Mührü Süleyman kompozisyonu oluşturan unsurlar olarak kullanılmıştır.
• Açık avlulu medrese planında inşa edilmiş
• Yapı hem Selçuklu kısmen Osmanlı özellikleri gösteriyor. Günümüzde restaurant'a dönüştürülmüştür.

                                                  ( 06 Ocak 2019 Pazartesi Ders Notu )

Ürgüp Damse Köyü Taşkın Paşa Külliyesi

• Karamanoğulların dan kalan bu külliyenin inşa tarihi belli değildir. Külliye, Camii, Yazlık mescid ve iki türbeden oluşmaktadır. Camii çok destekli çok bölümlü plan şemasında inşa edilmiş olup mihraba dik üç sahından meydana gelir kesme taştan inşa edilen yapıda sahınları oluşturan kemerler mermer boşlukta üzerine oturmaktadır. Yapının üstü mihrap önü dışında 11 tonoz ile örtülmüş mihrap önünde ise pandantifler üzerinde yükselen küçük bir taş kubbe üzerinde yer almıştır. Caminin portali oldukça zengin bir süslemeye sahip ise de bu süslemeler sonradan yapılan badana nedeniyle bozulmuştur. Yapının özgün mihrabı ve minberi Ankara etnografya müzesindedir.
•  Caminin avlusuna girilince sağ tarafta yazlık mescid ve caminin özgün minaresi yer alır. Mescid kemerlerle avluya açılıyor ise de kemerler sonradan örülerek kapatılmıştır. Külliyenin diğer fonksiyonel birimleri olan türbelerden bir Emir Hızır bey oğlu İlyas bey'in torunu Hasan bey'e ait olan türbedir ve altıgen planlıdır. Diğer türbe ise kare planlı olup hicri 743 miladi 1342 tarihlidir.

Davgandos Camii

• Bir yapısı özelliğinde olup kitabesi ve inşa tarihi bulunmamaktadır. Kesme taştan inşa edilmiş yapı yine taştan örülmüş kubbe ile örtülüdür. Caminin girişinde 3 bölümlü bir son cemaat yeri bulunur. Ana beden duvarı olduğu gibi mihrap ve minberlerde taştan yapılmıştır. Harim mekanını örten kubbe pandantifler üzerine oturmaktadır.
• Karamanoğulları diğer modelleri kıble duvarına paralel sahınlı camilerdir.

Arapzade Camii

• Kıble duvarına paralel 4 sahından oluşan camii düz çatılı sade bir yapı olup 1374-1420 yılları arasında inşa edilmiştir. Mihrap önünde ki kemer 2 sütun üzerine diğer kemerler ise payeler üzerine oturmaktadır. Kesme taştan inşa edilen caminin bazı kısımları sonradan kerpiçle onarılmıştır. Üst örtü önceleri düz toprak dan iken sonra çatı yapılarak kiremitle kaplanmıştır. Yağmur suyunu akıtmak için kullanılan özgün çörtenlerden sadece 1 tanesi kalmış diğerleri kırılmıştır. Bu çörten bitkisel motiflerle bezeli bir ejder başı şeklindedir. Caminin kuzey doğu köşesinde bir minare doğu kapısında ise boş bir kitabe vardır. Caminin asıl kitabesi zengin bir süslemeye sahip olup batı porteli üzerinde yer alır.

Dikbasan Camii

• Kıble duvarına paralel 4 sahınlı ve kesme taştan yapılmış camiye fasih camide denmektedir. Mihrap duvarına yerleştirilen bir çini levhaya hicri 840 tarihi işlenmiş ise de bunun yapıya ait olup olmadığı bilinmemektedir. Yapı kemerler üzerine oturan düz toprak damla örtülü iken sonradan kiremitle kaplanmıştır. Kemerleri taşıyan payelerin yan taraflarına mukarnaslı kavsaralar işlenmiştir. Caminin içindeki kemerlerden biri üzerinde bulunan ebced hesabı ile hicri 920 miladi 1514 tarihli bir kitabe Yavuz Sultan Selim bir onarıma işaret eder. Yapının kuzey tarafında önceleri mevcut bulunan bir medrese bugün tamamen yok olmuştur.

Ermenak Ulu Camii

• Önemli bir yapıdır. Ermenak da bulunan camilerin en büyüğü olup ceviz ağacından işlenmiş kapı kanadındaki kitabesine göre Karaman oğlu Mahmut bey tarafından 1302 yılında yaptırılmıştır. Kıble duvarına paralel 3 sahından oluşan camii 28 sıra halindeki ağır taş payeleri birbirine bağlayan sivri kemerler üzerine düz toprak damla örtülmüştür. Caminin batısında bulunan son cemaat yeri de aynı şekilde örtülmüştür. İçten ahşap tavanlı camii sadece mihrap duvarındaki 6 pencere ile son cemaat yerindeki iki pencereden ışık almakta olup loş bir harim mekanına sahiptir. Son cemaat yeri dışarıya 4 kemerle açılır. Avlusu bulunmayan caminin alçı mihrabı üzerinde bazı çini izleri kalmış olup bordürlerinde Kur'an dan ayetler yazılıdır. Evliya Çelebi bu yapıdan bahsederken ''Kapının önünde yan sofaları var. Harem misal bir kat kapı dahi vardır. Bundan gayri harem üzre yoktur. İçinde 24 ağaç sütunlar, kirişler ile areste tahta tavandır.'' der.
• FİNAL SINAVI
• 22 Ocak 2018 Çıkmış Final Soruları
• Aşağıdakilerden ikisini cevaplayınız.
• 1. İbrahim bey İmareti planı, mimarisi ve süsleme özellikleri hakkında bilgi veriniz
• 2. Selçuk İsa bey camii plan, mimari, süsleme özellikleri açıklayınız.
• 3. Manisa Ulu Camii plan, mimari, süsleme ve 14.yy Anadolu Türk mimarisinin gelişimi açısından önemini ifade ediniz.