Anadolu Türk Beylikleri Mimarisi

14. YY. ANADOLU TÜRK BEYLİKLERİ MİMARİSİ 02 EKİM 2017 DERS NOTU

• BÜYÜK SELÇUKLU 1071'DE KAZANDIĞI MALAZGİRT SAVAŞINDAN SONRA ÖNEMLİ BÜYÜK KOMUTANLAR KENDİLERİNE BAĞLI ASKERLERİ VEYA AŞİRETLERİ İLE ANADOLU İÇLERİNE DOĞRU İLERLİYORLAR. ELE GEÇİRDİKLERİ BELİRLİ BÖLGELERDE YERLEŞEREK BEYLİKLER KURUYORLAR. BUNLAR SELÇUKLU SULTANINA BAĞLI ARTUKOĞULLARI, SALTUKOĞULARI, MENGÜCEKOĞULLARI GİBİ BEYLİKLER. İLERLEYEN SÜREÇTE BÜYÜK SELÇUKLUNUN MERKEZİ OTORİTESİNİN ZAYIFLAMASIYLA BİRLİKTE BU BEYLİKLER MUSTAKİL BEYLİKLERE DÖNÜŞÜYOR. ERKEN TÜRK BEYLİKLERİ BELİRLİ BİR ZAMAN SONRA KENDİ ARALARINDA BİR EGEMENLİK MÜCADELESİNE GİRİYORLAR. BU MÜCADELEDEN SELÇUKOĞLU GALİP ÇIKIYOR. ANADOLU SELÇUKLU ŞEMSİYESİ ALTINDA BİRLİĞİ SAĞLIYORLAR.SELÇUKLU SANATI, MİMARİSİ, SELÇUKLUNUN ANADOLUDAKİ SOSYAL, KÜLTÜREL EKONOMİK YAPIYA KATKISI SON DERECE ÖNEMLİDİR.

• 12. VE 13. YY DA ANADOLU SELÇUKLULAR DÖNEMİN SOSYAL, İKTİSADİ VE EKONOMİK ŞARTLARINI ÇOK İYİ ANALİZ ETMİŞLER VE BU DÖNEMDE MEDRESELER, HAN, HAMAMLAR, KÖPRÜLER, ÇEŞMELER, CAMİLER İNŞA EDİLMİŞBİR TOPLUMUN İHTİYAÇ DUYDUĞU HER TÜR YAPI İNŞA EDİLMİŞ OLAN BÜTÜN YAPILARI İNŞA ETMİŞLER. BUNLAR İÇERİSİNDE EN ÖNEMLİSİ KERVANSARAYLAR. GENELDE BAKTIĞIMIZDA FARKLI KÜLTÜRLERİN TOPLUMLARIN MİMARİLERİNDEYAPILARINDA PRESTİJ YAPILARI OLARAK HEP TAPINAKLARI İBADET YAPILARINI GÖRÜRÜZ. ÖRNEĞİN KANUNİ DEDİĞİMİZDE SÜLEYMANİYE AKLIMIZA GELİYOR. SULTANLARIN EŞLERİ, DÖNEMİN BÜYÜK VEZİRLERİ ADLARINI YAŞATMAK İÇİN VEYA DÖNEMİN KOŞULLARI ÇERÇEVESİNDE TOPLUMA HİZMET ETMEK İÇİN ÇOĞUNLUKLA CAMİİ YAPTIRMAK YERİNE KERVANSARAY YAPTIRMAYI TERCİH ETMİŞLER.

• O DÖNEMİN TİCARET KOŞULLARI İÇERİSİNDE BUNU DEĞERLENDİRMEK LAZIM.BURADA EN ÖNEMLİ UNSUR İPEK YOLU. YAKLAŞIK MÖ 6.YY'DAN İTİBAREN 16. YY.A KADAR İPEK YOLUNUN ÇOK ÖNEMLİ BİR TİCARET YOLU OLARAK VAR OLDUĞUNU BİLİYORUZ. DÜNYANIN TİCARETİ BU YOL ÜZERİNDE ŞEKİLLENMİŞ. TARİHTE DEVLETLERİN BU YOLU KONTROL ALTINA ALMAK İÇİN BÜYÜK SAVAŞLAR YAPTIKLARINI GÖRMEKTEYİZ. BU YOL ÇİN'İN DOĞUSUNÜDAN BAŞLAYIP BÜTÜN ASYA COĞRAFYASINI GEÇİYOR.  BELİRLİ NOKTALARDA KOLLARA AYRILIYOR. AKDENİZ LİMANLARINA ULAŞMAK İÇİN İKİ YOL VAR. IRAK, SURİYE ÜZERİNDEN VEYA ANADOLU ÜZERİNDEN.ANADLU SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE IRAK, SURİYEDEKİ SİYASİ BELİRSİZLİK DURUMU ÇOK İYİ KULLANILMIŞ. KERVAN SAHİPLERİNİN ANADOLU GÜZERGAHINI TERCİH ETMELERİ İÇİN ÇOK ÖZEL BİR TAKIM ŞARTLAR OLUŞTURULMUŞ.  ÖRNEĞİN KERVAN YOLLARI ÜZERİNE BELİRLİ ARALIKLARLA KERVANLARIN KONAKLAMASINI VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAYAN KERVANSARAYLARIN İNŞA EDİLMESİ. SİGORTACILIK SİSTEMİNİ GELİŞTİRMİŞLER. (EGEMENLİĞİM ALTINDAKİ TOPRAKLARDA BİR KERVAN SALDIRIYA UĞRARSA BEN ONUN MADDİ VE MANEVİ KAYBINI TAZMİN ETMEKLE YÜKÜMLÜYÜM DEMEK) BU DA ANADOLUDAKİ YOLLARIN DAHA ÇOK TERCİH EDİLMESİNİ SAĞLAMIŞ. BUNLAR DA EKONOMİNİN CANLANMASINI, TOPLUMUN REFAH SEVİYESİNİN YÜKSELMESİNİ, KÜLTÜREL VE SANATSAL ORTAMI DAHA DA ZENGİNLEŞMESİNİ SAĞLIYOR.

• 13. YY ORTALARINA DOĞRU MOĞOL İSTİLASI GERÇEKLEŞİR. MOĞOLLAR ÇOK KISA BİR SÜRE İÇERİSİNDE NEREDEYSE BÜTÜN ASYA COĞRAFYASINI EGEMENLİĞİ ALTINA ALMIŞ BİR ASKERİ GÜÇ OLMUŞTUR. 500 YILLIK ABBASİLER BİLE MOĞOL İSTİLASI İLE YIKILMIŞTIR. MOĞOL İSTİLASI BAZEN DOĞRUDAN BAZI KOŞULLARI ETKİLİYOR VE ŞEKİLLENDİRİYOR. ÇÜNKÜ ASYANIN DOĞUSUNDAN İLERLERKEN ÖNLERİNE ÇIKAN HERŞEYİ SÜRÜKLÜYORLAR BAZEN DE DOLAYLI OLARAK DOĞUDAN HERŞEYİ SÜRÜKLÜYOR. IİNSANLAR ASKERİ HAREKETTEN DOLAYI YOK OLMAMAKO İÇİN HERYÖNE DOĞRU GÖÇ EDİYORLAR BİR KISMI DA BATIYA GÖÇ EDİYOR. BUNLARIN BİR KISMI BATIYA DOĞRU GÖÇ EDİYOR. 1243 KÖSEDAĞ SAVAŞINDA SELÇUKLULAR MOĞOLLULARA YENİLİNCE BÜYÜK BİR DARBE ALIYOR. ONDAN SONRA 1308 YILINA KADAR

14. YY'IN TOPLUMSAL YAŞAM VE TOPLUMSAL SINIFLAR

• ANADOLU COĞRAFYASINDA 19. YY'A KADAR TİCARETİ, EKONOMİYİ PEK ÇOK ÜRETİM ALANINI ŞEKİLLENDİREN GAYRİMÜSLİMLER OLMUŞ. ERMENİLER VE RUMLAR BAŞTA OLMAK ÜZERE
• 14. YY'DA ANADOLU TOPRAKLARINDA VAROLAN TÜRKLERİN YERLEŞİK VE GÖÇEBE OLMAK ÜZERE İKİ GRUBA AYRILDIĞINI GÖRÜYORUZ. ÖZELLİKLE BATI AND., MARMARA BÖLGESİ, KUZEY AND. GİBİ BÖLGELER COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ İTİBARİ İLE BÜYÜK TOPLULUKLAR HALİNDE GÖÇEBE YAŞAMA ELVERMEDİĞİ İÇİN YERLEŞİK YAŞAMA GEÇMİŞ OLDUKLARINI GÖRÜYORUZ.
• BAZI TÜRK TOPLULUKLARIN AND. COĞRAFYASINDA YAYLAK, KIŞLAK DEDİĞİMİZ GÖÇEBE

14. YY DA EKONOMİK FAALİYET ALANLARI VE ONUNLA BAĞLANTILI OLARAK AHİLİK
14. YY DA ANADOLU DA YAZILI VE SÖZLÜ TÜRK EDEBİYATI VE FARSÇANIN ETKİSİ
14. YY DA SANAT VE MİMARLIK

14. YY DA EKONOMİK DURUM
• 14. YY DA YAZILI VE SÖZLÜ TÜRK EDEBİYATI
• 14. YY DA SANAT VE MİMARLIK

KARAKOYUNLULAR

• GÖK MESCİD TEBRİZ
• VAN ULU CAMİİ

İLHANLILAR

• ERZURUM YAKUTİYE MEDRESESİ
• ERZURUM ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE
• AMASYA ANBER BİN ABDULLAH DARÜŞŞİFASI

AKKOYUNLULAR

• NEBİ CAMİİ
• SAFA (İPARLI) CAMİİ