Erken Osmanlı Mimarisi ( Final )

Tabhaneli ( Ters T planlı, Zaviyeli, Çok İşlevli, İmaret Planlı Camiler

A. Basit Ters T planlı Camiler
1.Orta mekana birer kapı ile açılan yan mekana sahip olanlar

• Bilecik Orhan İmareti ( 14.yy. )

2.Orta mekana kemerle açılan kubbeli yan mekanlara ve scy'den önce tonozlu hacimlere sahip olanlar

• Bursa Muradiye Camii ( 1425-26 )
• Edirne Muradiye Camii ( 1426 )

B. Kompleks Ters T planlı Camiler
1. Eyvan yanında birer odaya sahip yan mekanların orta mekana açıldığı yapılar

• Bursa Hüdavendigar Camii (1366-85 )*
• Bursa Yeşil Camii ( 1419-24)*

Külliye

• 
  
• Bursa Muradiye Külliyesi
• Amasya 2. Beyazıd Külliyesi

Ters T planlı yapılar

• Tabhaneli, fütüvvet camii ifadesini kullanmak doğru olacak.
• Kapalı avlulu medreselerden şadırvanın, şadırvanlı havuzun camii içine çekilmesinden türetildiği düşünülüyor.
• İşlev ve mimari özellikler açısından baktığımızda aslında Selçuklu döneminin zaviyelerinin devamı niteliğinde ticari amaç dışında yolculuk yapan insanların konakladığı yapılar.
• Bu yapılar zaman içerisinde bazı küçük değişikliklere uğramak suretiyle varlığını devam ettiriyor. Erken Osmanlı mimarisinde benzer özelliklerle tabhaneli veya zaviyeli olarak karşımıza çıkıyor.
• Bilecik Orhan İmareti (14.yy)
• 15.yy öncesine ait yapıların inşa kitabelerinde imaret yapı anlamına gelir.
• İmaretül Mescid, Dar'ül Ziyafe imaret ile eş anlamlı kullanılan
• Tabhane (Misafirhane )
• Ters T plan şemasına sahip olan yapıda orta aks ard arda iki kubbe ile örtülmüştür. Kubbeli mekanlar birbirine büyük bir kemerle bağlanmıştır.
• Kubbeli orta bölümün iki yanında 6,10 x 9,83 mt. ölçülerinde derinlemesine dikdörtgen birer oda yer alır. Beşik tonoz ile örtülü bu odaların orta bölümle bağlantısı birer kapı ile sağlanmıştır. Bu bütünlüğün önünde ise beş bölüm halinde düzenlenmiş kubbeli bir giriş revakı bulunmaktadır.
• Caminin doğusunda medrese ve imaret ters T planlı yapının kuzeyinde bir mektep olduğu belirtiliyor.
• Yapının farklı tarihlerde 5 ayrı farklı vakfiyesi vardır.1855 depreminden sonra sadece iç mekanda gerçekleşen bir onarım  görüyor. 1904 yılında ise dış cephede pencerelerin formunda değişiklik yapılıyor.
• Plan şemasında orta
• Bursa Sultan Orhan İmareti
• Külliye
• Bursa ve Edirne de 2 külliye den bahsedeceğiz.  
• Bursa daki külliye semte adını veriyor. Erken dönem külliye tipografisi yola bağlı ya da topografyaya bağlı çok tanımlanabilir eksenal düzende külliye örnekleri değildir. Arazi yapısına müdahele etmeden camii hemen başka düzlükte yer alıyor. Mevcut arazi yapısına göre
• Bursa Muradiye Külliyesi 
• Bursa Muradiye Camii (1425-26)

• Türbeler külliyenin inşasından sonra yapılıyor.
• Külliye 1426 yılında II. Murat tarafından yaptırılıyor.
• 18.yy başlarında meydana gelen bir yangın nedeniyle büyük hasar görmüş bunun üzerine rokoko üslupta yeniden yapılmış.
• Kuzeybatıdaki minare 19.yy'da yıkılıyor. Yeniden inşa ediliyor her iki minare ana beden duvarları üzerine oturtulmuş.
• Kuzeydoğu minareye dışarıdan Kuzeybatı daki minareye içeriden giriliyor.
• Edirne Muradiye Camii (1426)

• Sultan II. Murat
• Orta bölüm kubbe yan bölümler tonozlu, köşelerde L kesitli, cümle kapısından yapıya girdiğimizde orta aksın ard arda iki kubbe ile örtülmüş
• Kubbe yönündeki mekan mescid olarak düzenlenmiş. Orta bölümün iki yanı ise kuzey duvarının önünde girişin iki yanında yer almak üzere ahşap mahfiller oluşturulmuş.
• Güneydoğu köşesinde ahşap bir mahfil  büyük olasılıkla girişin önündekiler müezzin mahfili kıble yönündeki ise hünkar mahfil olmalı diye düşünüyoruz.
• İlk inşasında mevlevihane tevhidhanesi olduğu düşünülüyor.
• Bursa Hüdavendigar Camii (1366-85)

• 1365'lerde inşa edildiği düşünülüyor.
• Kaynaklarda camii, medrese, imaret ve misafirhane birimlerinden oluşan bir külliye özelliği gösteriyor.
• 2 katlı yapı, yamaçda yer alır. Şehir merkezine mesafesi 35-40 dk bulur.
• Orta bölüm üç yönde u şeklinde kuşatılmış
• Bursa Yeşil Camii (1419-24)

• Ters T planlı yapıların en önemli örneklerinden birisidir. 
• İnşa kitabesine göre 1419 yılında Çelebi Sultan Mehmet tarafından inş ettirilmiş.
• Külliye yerleşimi olarak Hüdavendigar, Sultan Orhan da benzer özellikler ile karşılaşıyoruz.
• Kuzey cephesinde yer alan anıtsal bir kapıdan giriyor. 
• Yapının hiçbir dönemde son cemaat yeri olmamış. Yapının kuruluşunda scy planlanmış fakat bu uygulanmıyor.
• Giriş holünden giriş narteksine ulaşıyoruz.
• Cümle kapısının  iki yanında ikişer sütun görüyoruz. Bu sütunlarda devşirme başlıklar var. Burada birer pencere var. Her iki tarafda merdivenle pencere boşluğuna Kuzey kanat üstündeki hünkar kasrına çıkıyor.
• Amasya II. Beyazid Külliyesi
• 4 farklı şehirde 4 külliye Amasya da II. Beyazid Külliyesi, Tokat Hatuniye Külliyesi, Edirne II. Beyazid Külliyesi, İstanbul Beyazid Külliyesi
• Tokat daki annesi Gülbahar hatun adına inşa ettiriyor.
• Külliye yapılarının şehrin içinden geçen ana arter veya nehre bağlı olarak konumlandıklarını görüyoruz. Nehre dik birbirine paralel akslar oluşturacak şekilde yerleştiriliyor.
• Camii ters T planlı bu plan türünün son örneklerinden birisidir. Yapının kuzeyinde 5 bölümlü son cemaat yeri var.