Türk Mitolojisine Giriş

ÜLGEN :
   Kayra Kan'dan meydana gelmiş, gökteki 3 önemli ilahtan ilki. Göğün 16. katında altın bir dağ üzerinde yaşar. Bazen ''ülgen'' ismi yerine Kuday sözcüğü kullanılır. Ülgen sözcüğü Kazak ve Kırgız lehçelerinde ''büyük'' ve ''ulu'' anlamına gelir. Buryat şivesinde ''ulu yer'' demektir. Bu nokta çoğu kez Gök Tanrı'nın yerine kullanılan bu sözcüğün belki eskiden ya da bazı Türk topluluklarında  Yer Tanrı olabileceğine de işaret eder. Bir iyilik ilahıdır. Gök Tanrı olup olmadığı pek belirgin değildir. Ülgen'e kurban sunulması onun Gök Tanrı olmadığına işaret edebilir. Çünkü başlangıç dönemleri hariç Gök Tanrı'ya kanlı kurban sunulmamıştır.
   Göğü, güneşi, ayı o yaratmıştır. Atmosfer olaylarını düzenler, yıldızları idare eder. 7 oğlu vardır. Erkek evlatlarından biri ''Karakuş'' ( Muhtemelen Kartal ). Bu sanat tarihi bakımından önemlidir. Çünkü sanat tarihimizde yırtıcı kuş ( Kartal ) tasvirleri son derece yaygındır. Ülgen'in kızları ilham perileridir.
YAYIK :
   İnsanları kötülükten korur ve hayat verir. Ülgen tarafından gönderilmiş. İnsanlarla ülgen arasında elçilik yapar. Yayık rehberlik etmezse şaman göklere çıkamaz. İnsanların arasına gönderilmiştir, onlarla birlikte yaşar, bu nedenle '' Kuday'' adıyla da anılır.
   Yayık kaldırma / Saçı töreni İlkbaharda, davarların ve kısrakların sağılan ilk sütüyle bulgurun karıştırılmasından oluşturulan lapanın saçılması. Bunun baharın gelişini kutlama ( Nevruz ) ile ilişkisi olabilir.
SUYLA :
   At gözlü kartal da denir. Su, ay ve güneş parçalarından yaratılmıştır. Bu ruh insanın hayatını değerlendirir ve hayatında gerçekleşecek değişiklikleri haber verir.
KARLIK :
   Suyla'nın görevine benzer görevi var. İşareti büyük olasılıkla dumandır.
UTKUCI :
   Şaman'ın kurbanını baş tanrı Ülgen'e iletir. Ülgen'in elçisi sayılır. Yeryüzüne inmez, şamanı gökte karşılar. Altınkazığa ( Kuzey Yıldızı ) kadar gelebilmiş olan şamana geri dönerken binmesi için bir kaz verilir.
YILDIRIM TANRISI :
   Bazı Şamanistler gökteki bütün olayları Ülgen'e bağlar fakat bazı Şamanistler gökle ilgili kimi unsurları da ilah olarak kabul ederler. Yıldırım Tanrısı bu gruptan, Yerdeki kötü ruhları izler, kötü ruhların saklandığı varsayılan ağaçlara ateşini yollar. Böylece üzerine yıldırım düşen ağaçtan bir parça alınıp saklandığı zaman o parçanın bulunduğu yere kötü ruhların ve cinlerin  girmemesi sağlanmış olur.
   Yıldırım Uygurlarda da kutsaldır. Yıldırım düşerken Uygurlar göğe doğru  ok atarlardı. Gök gürlemesi ve Yıldırım Tanrısal ceza ile ilişkilendirilir.