Erken Osmanlı Mimarisi

Erken Dönem Osmanlı Cami Mimarisi Plan Tipolojisi

1. Tek Kubbeli Camiler

a) Tek kubbeli mekan + scy + minare

• İznik Hacı Özbek Camii (1333)

• Tek kubbeli kare mekan 3 bölümlü son cemaat yerinden oluşan plan
• Bir sıra kesme taş 3-4 sıra tuğla, Erken Osmanlı mimarisinin bir özelliği olarak almaşık duvar örgüsü İznik, Bursa, Edirne ve İstanbul'daki ilk eserlerin bazılarında devam etmiştir.
• Giriş açıklığı çapraz tonoz diğer iki bölüm tek beşik tonoz ile örtülü
• Kubbe prizmatik üçgenler üzerine oturur

b) Kubbeli kare mekan + dört yönde derin kemerler + minare

• Bilecik Orhan Gazi Camii (14.yy ilk yarısı)

• 8 gen bir kasnak ile sivri kemerler üzerine oturan kubbe 9,5 mt. çapında
• Harim mekanı 4 yöne 2,40 mt derinliği olan kemerli eyvanlarla genişletilmiş, bu Osmanlı mimarisinde mekan probleminin çözümüne yönelik arayışların İznik Yeşil Camii'nde önce bu yapıda başladığını gösterir
• Harim mekanı 7 pencere ile aydınlatılır
• II.Abdülhamit döneminde iki minareli olur

c) Tek kubbeli mekan + ön mekan + scy + minare

• İznik Yeşil Camii (1391)

• Candarlı Kara Halil Paşa'nın emri ile inşası başlar
• 2 kitabesi var, birisinde imaret diğerinde mescit olarak geçer, araştırmalar caminin yanında bir medrese inşa edildiğini günümüze ulaşmadığını 
• İlk kez Evliya Çelebi Seyahatname'sinde geçer Yeşil Cami ismi
• Kuzey - güney dikdörtgen plan, 2 anabölüm den oluşur harim ve scy
• Harim bölümü 2 sütun 3 kemer açıklığı ile 2 bölüme ayrılan harim  kendi içinde dikdörtgen
• Güney yönündeki ana mekan 11x11 mt. üçgen kuşaklarla geçilen bir kubbe ile örtülü
• Kuzey bölüm 3 bölüme ayrılır, 8 dilimli bir kubbe ile örtülürken yan bölümler aynalı tonoz
• Scy köşelerde L kesitli payeler diğerleri ise mukarnas başlıklı sütun, bu sütunların arkasında birer sütun daha
• Sütunların arasındaki açıklık 0,90 mt. üzerinde geo. komp. mermer panolar ile kapatılmış
• Scy orta bölümü tromplarla geçilen 20 dilimli kubbe yan bölümler tekne tonozla örtülü
• Harim mekanında kubbeli kısım zemini ön mekandan 0,45 mt. yüksek
• Kuzey batı köşe silindir gövdeli tek şerefeli minare ana beden duvarına oturur
• Ana beden duvarında kullanılan sarımtırak renkli taş devşirme mlz.
• Duvalar 3,30 mt. kadar mermer
• Taş ve çini süsleme

2. Çok destekli çok bölümlü camiler (Ulu Camiler)
Mekan gelişimine yönelik çabaların plana yansıdığı örnekler

a) 6 Bölümlü Camiler

• Ardarda iki kubbe ve scy olanlar
• Bursa Şehadet Camii (1366-69) M. Hüdavendigar Dönemi

• Altı kubbeli ve scy olan camiler
• Alaşehir Şeyh Sinan Camii (15.yy) Fatih Dönemi

b) Dokuz Bölümlü Camiler

• Dokuz kubbeli Ulu camiler Scy sahip olanlar 
• Edirne Eski Camii (1403-1414) Çelebi Sultan Mehmet Dönemi

c) Örtü sistemi kubbe ve tonoz olanlar

• Ardarda üç kubbeli ve scy bulunan camiler
• Filibe Hüdavendigar Camii (1364) Ulu cami tipinin Bursa dışındaki ilk örneği

• Ardarda üç kubbeli ve scy olmayan camiler
• Bergama Ulu Camii (1398) Yıldırım dönemi

3. Çok bölümlü ve çok kubbeli Ulu camii

• Bursa Ulu Camii (1396-1400) Yıldırım Beyazid Dönemi